Hoogstamfruitbomen zijn alle wilde gecultiveerde appel-, peren-, pruimen-, kersen-, krieken- en notenbomen die een stamlengte hebben van 1,8 tot 2,3 meter (vanaf die hoogte start de kruin). Om de beste eigenschappen van verschillende variëteiten te combineren zijn hoogstamfruitbomen vaak kunstmatig samengesteld, via een techniek die ‘enten’ heet. Zo’n samengestelde boom bestaat dan bijvoorbeeld uit drie ‘samengeplakte’ delen: onderaan de wortels en (korte) onderstam die rechtstreeks ontstaan zijn uit een pit (zaailing), in het midden de stam die afkomstig is van een tak van een variëteit die goede stammen levert, en bovenaan de bebladerde kroon, afkomstig van een variëteit met lekkere vruchten. Fruitbomen werden vroeger vaak in weilanden aangeplant. Dankzij de hoge stam konden de koeien niet aan de bladeren en het fruit.

Natuurwaarde

Voor heel wat dieren zijn hoogstamboomgaarden van onschatbare waarde: vogels, kleine zoogdieren en insecten gebruiken het (val)fruit immers als voedselbron. Als er rondom de fruitbomen ook beschutting aanwezig is (hoog gras, houtkanten, …), kunnen er vaak bijzonder veel dieren leven. In een oude hoogstamboomgaard met voldoende holtes in de bomen kan je heel wat holenbroedende vogels (bv. boomkruiper, specht, holenduif, steenuil, …) en misschien zelfs een vleermuis aantreffen. De steenuil vinden we zelfs bijna uitsluitend in hoogstamboomgaarden. In de rand van de boomgaard voelen fazanten, heggenmussen en gekraagde roodstaarten zich thuis. Aan de basis van dit rijke dierenleven liggen de vele insecten die je in de boomgaard vindt. Zij dienen onder meer als voedsel voor de vogels. Daarnaast vervullen sommige roofinsecten een functie als natuurlijk bestrijdingsmiddel tegen bladluizen, wantsen,… en zorgen ondermeer bijen voor de bevruchting van de bloesems van de fruitbomen. Een niet te onderschatten taak, want zonder bevruchting geen fruit!

Culinaire waarden

Onder de vele soorten hoogstamfruitbomen is er voor elk gerecht wel dé ideale appel of peer. Onze voorouders selecteerden de variëteiten immers niet alleen op sterkte en ziektebestendigheid, maar ook op smaak. Vaak zijn het echte meesterwerkjes, met een heel eigen smaak, geur en kleur. Reden te meer op zoek te gaan naar jouw lievelingsfruit!

Landschappelijke waarde

Hoogstamfruitbomen zijn in elk seizoen een streling voor het oog: de frisse bloesems in de lente, het uitbundige groen in de zomer, het kleurige fruit in de herfst en de mysterieuze silhouetten in de winter. Vroeger bepaalden hoogstamboomgaarden dan ook in belangrijke mate mee het uitzicht van ons landschap. Helaas zijn momenteel heel veel hoogstamboomgaarden verdwenen uit het landschap.

Cultuurhistorische waarde

Bepaalde fruitvariëteiten komen al eeuwen voor in onze regio en vormen dus een kostbaar “natuurerfgoed”. Ze kunnen ons informatie geven over het vroegere landschapsbeeld, over vroegere culinaire gebruiken, …

Wat doet het regionaal landschap voor jou?

Binnen ons werkingsgebied helpen we om hoogstamboomgaarden te herstellen, aan te leggen en op een correcte manier te beheren. Hiervoor zoeken we hoogstamboomeigenaars of mensen die graag een hoogstamfruitboomgaard willen aanleggen. We werken nauw samen met specialisten, die jou echt advies op maat geven (bv. soort fruit, specifieke smaakvoorkeur, heel het jaar door fruit, esthetische of nostalgische overwegingen, ...) en dit afgestemd op de mogelijkheden die elk perceel biedt. De voorkeur gaat steeds uit naar streekeigen variëteiten. Op die manier help je het cultuurhistorisch natuurerfgoed mee in stand te houden.

Daarnaast raden we je aan de boomgaard verder “in te kleden” met houtkanten of autochtone hagen aan te planten of wilde planten te laten groeien. Met de juiste planten- en struiksoorten in en rond je boomgaard creëer je immers optimale leefomstandigheden voor vogels en insecten. Voor de aanplant van autochtone hagen en houtkanten kunnen wij voor subsidies zorgen. 

Bovendien organiseren we cursussen en workshops rond aanleg van een boomgaard, onderhoud van hoogstamfruit, en streekvariëteiten. Een goed beheerde boomgaard geeft minstens een mensenleven lang plezier…

Lees ook de Fruit-Wijzer.