“Vrijselhof: Een Moderne Abdij voor Duurzame Landbouw en Natuurherstel”

“Vrijselhof: Een Moderne Abdij voor Duurzame Landbouw en Natuurherstel”

Met het Europese project Life ACLIMA, willen we de waterbeschikbaarheid in de land- en tuinbouwsector verduurzamen. Vandaag nemen we een kijkje bij bioboerderij het Vrijselhof in Kontich. 

We hebben afgesproken met Joe, een gedreven landbouwer, natuurbeheerder en boomverzorger. Eind 2016 kochten hij, zijn vrouw Christie en enkele aandeelhouders landbouwgrond en een oude hoeve met erfgoedwaarde in Kontich, net buiten Antwerpen. Hier richtte hij het Vrijselhof op, een bioboerderij die grenst aan natuurgebied de Vuyle Plas. Dit gebied kreeg haar huidige vorm door de aanleg van de E19-snelweg. Het wordt nu door Joe beheerd en omgevormd tot een oase van rust en natuurherstel. Hij vertelt ons dat zelfs de rode wouw hier af en toe op bezoek komt.

Met het Vrijselhof zet Joe zich in voor een landbouwsysteem gebaseerd op de principes van  dryfarming en permacultuur. Na jaren van intensief bodemherstel, onder meer met eigen compost en de inzet van herstellende gewassen, werkt Joe aan een zelfvoorzienende bioboerderij. Samen met Life ACLIMA doorloopt hij een klimaatadaptatietraject waarbij wil hij inzetten op duurzaam watergebruik door de infiltratiecappaciteit van de bodem verder te verhogen, poelen te herstellen, een waterzuiverend rietveld aan te leggen en een opvangsysteem voor het dakwater te implementeren. Op die manier hoopt hij een klimaatrobuust landschap te creëren voor toekomstige generaties. 

Je zei me daarnet dat je de bioboerderij ziet als een modern equivalent van een abdij. Wat bedoel je daar precies mee?

Joe: "In het verleden waren abdijen zelfvoorzienende gemeenschappen. Ze waren niet alleen plaatsen van spiritualiteit, maar ook van landbouw, ambachten en zorg voor de natuur. Alles wat men nodig had, kwam uit de rechtstreekse omgeving, en men zorgden ervoor dat het land werd onderhouden voor volgende generaties. Dat is ook hoe ik het Vrijselhof zie. We werken aan natuurherstel, we produceren voedsel voor de gemeenschap en we creëren een plek waar mensen kunnen ontsnappen aan de drukte van de stad. Ons doel is om de bodem te verzorgen voor degenen die na ons komen, net zoals in de bosbouw. Dat is een langetermijnvisie die verder gaat dan ons eigen leven."

Je legt sterk de nadruk op duurzaamheid. Hoe belangrijk is duurzaam watergebruik voor jou en de werking van je boerderij?

Joe: "Duurzaam watergebruik is essentieel. Toen we het terrein overnamen, was de bodem zo verdicht dat het water gewoon bleef staan. Er was geen bodemleven meer. Het was cruciaal om eerst het waterbeheer aan te pakken, want zonder goede waterinfiltratie kunnen de gewassen hier niet groeien."

Hoe heb je dat dan concreet aangepakt?

Joe: "De eerste drie jaar hebben we ons volledig gericht op herstellende landbouw. Dat betekent dat we de bodem eerst moesten losmaken en verrijken. Met behulp van beheerresten uit het aanpalende natuurgebied en gewassen die de bodem helpen verbeteren, hebben we de bodem gezonder gemaakt en de waterhuishouding verbeterd. Verder werken we aan een opvangsysteem voor het dakwater en plannen we de aanleg van een grote waterpartij. Daarnaast willen we in de toekomst experimenteren met rietvelden als natuurlijke waterzuiveringsinstallaties. Deze zorgen ervoor dat afvalwater gezuiverd wordt teruggevoerd in ons landbouwsysteem. Met poelherstel willen we ook het natuurlijk waterleven opkrikken en bedreigde soorten zoals de kamsalamander opnieuw een thuis geven." 

Meer info over poelsherstel: www.rlrl.be/projecten/poelen-rlrl

Hoe kijk je naar de toekomst van de landbouw in Vlaanderen en de uitdagingen die daar bij komen kijken?

Joe: "We kunnen ons laten inspireren door landbouwers die meer ervaring hebben met droogte en klimaatverandering. Hier in Vlaanderen moeten we beter voorbereid zijn op periodes van droogte en extreme regenval, zoals in andere regio's al het geval is. Circulaire landbouw, waarbij alles binnen de boerderij blijft, is essentieel om de nutriëntenkringloop rondom landbouwbedrijven te sluiten. Ik zie veel mogelijkheden voor landbouwers die naast natuurgebieden werken, om ze te motiveren om biologische te telen, zodat we een groter aaneengesloten bio-oppervlak krijgen. Hoe meer boeren dat doen, hoe groter de positieve impact op de biodiversiteit en het milieu."

Wat hoop je dat mensen leren van jouw manier van werken?

Joe: Ik hoop dat mensen zien dat duurzame landbouw met verstandig watergebruik niet alleen noodzakelijk is, maar ook haalbaar. Zelfs met beperkte middelen kun je grote stappen zetten. Zolang  je de natuur laat meehelpen. Mijn hoop is dat we andere landbouwers kunnen inspireren en laten zien dat een zelfvoorzienende, duurzame boerderij economisch rendabel kan zijn. Daarnaast streven we ernaar om gezonde voeding te leveren aan ongeveer 300 mensen en tegelijkertijd de lokale gemeenschap bewust te maken van de meerwaarde van gezonde en eerlijke voeding?. Ook vinden we de beleving belangrijk, om mensen zo dichter bij landbouw en natuur te brengen. Ons concept vraagt geduld, maar het is absoluut mogelijk. Zeker met steun van projecten zoals ACLIMA.

Het Vrijslehof teelt onder andere groenten, granen, kruiden, en bloemen en houdt varkens, schapen, eenden en konijnen. Het aanpalende natuurgebied de Vuyle Plas, grenzend aan de Edegemse beekvallei richt Joe in als wandel- en natuurgebied.

Het Europese project Life ACLIMA, wil de waterbeschikbaarheid in de land- en tuinbouwsector verduurzamen, met aandacht voor klimaatrobuuste landschappen.

Meer info over het project: steven.buelens@rlrl.be